Historia Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK w Opolu w latach 1990 – 1997
Pierwsze informacje o istnieniu Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK w Opolu pochodzą z 1990 roku. Zatwierdzono wtedy preliminarz wydatków na rok 1990. Ze szczątkowo zachowanych materiałów archiwalnych dowiedzieć się możemy, że w 1990 roku w RPK zatrudnione były trzy osoby: kierownik, pracownik i osoba sprzątająca. Jak wynika z rozliczenia kosztów na podstawie preliminarza na 1990 rok, RPK wydała ponad 60 tys. (starych) złotych na zadanie programowe. Całość środków pozyskano z dofinansowania Zarządu Głównego PTTK.
12 grudnia 1990 na posiedzeniu Wojewódzkiej Komisji Krajoznawczej powołano Radę Programową Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK w Opolu. W jej skład wchodzili Henryk Paciej, Leon Korc, Albert Szyndzielorz, Paweł Twardoń oraz Franciszek Kamysz. Niestety w dokumentacji nie ma żadnych informacji o działalności tej komisji.
Grudzień 1990 roku przyniósł niemałą rewolucję w życiu struktur PTTK na Śląsku Opolskim. Zarząd Główny podjął bowiem decyzję o likwidacji struktur wojewódzkich Towarzystwa. Majątek nietrwały oraz księgozbiór liczący 971 pozycji spisem zdawczo-odbiorczym przekazany został przez likwidatora Zarządu Wojewódzkiego PTTK J. Celebana na ręce Agnieszki Kotlarz, pracownika pełniącego obowiązki kierownika Regionalnej Pracowni Krajoznawczej. RPK przejął pod swe skrzydła Regionalny Ośrodek Programowy w Opolu, który przejął zadania Zarządu Wojewódzkiego PTTK.
Sprawozdanie z działalności RPK za rok 1990 przynosi wiele ciekawych informacji, rzucających nieco światło na to, czym zajmowano się w Pracowni. Wyposażenie techniczne składało się z magnetofonu, aparatu fotograficznego Zenith, powiększalnika Krokus oraz rzutnika Diapol. Ilość czytelników w 1990 roku wyniosła 64, zarejestrowano 73 wypożyczenia, a czytelnię odwiedziło 321 osób. Z kartoteki i opracowań skorzystało 5 czytelników.
Przez cały rok 1991 RPK współpracowała z komisjami wojewódzkimi: Krajoznawczą, Fotografii Krajoznawczej, Ochrony Przyrody, Opieki nad Zabytkami, Kolarską, Pieszą i Młodzieżową.
RPK przygotowała wystawy na IV Kongres Krajoznawstwa Polskiego, który w 1990 roku odbył się w Opolu. Prowadzono inwentaryzację krajoznawczą – zrealizowano gminę Skorogoszcz, na ukończeniu była Ziemia Brzeska. Wydawano plakaty, znaczki, exlibrisy oraz folder z okazji Dni Turystyki ’90. Prowadzono bieżącą działalność we współpracy z kołami i klubami.
Podobnie jak dziś, zwracano uwagę na trudności lokalowe, które nie pozwalają na realizację zamierzonych celów
Nie są znane przyczyny dużych strat w księgozbiorze. Jak podano w Sprawozdaniu, w 1989 roku RPK utraciła sześćset pięćdziesiąt pozycji, a w 1990 dwanaście. Zasób wyliczono na 301 pozycji co budzi zastrzeżenia, biorąc pod uwagę fakt, że 30 listopada 1990 roku, a więc trzy miesiące przed powstaniem Sprawozdania, przekazano w zasób RPK dziewięćset siedemdziesiąt jeden pozycji książkowych.
Rok 1991 przyniósł „Program działania RPK na rok 1991”. W oparciu o wnioski i cele podjęte podczas IV Kongresu Krajoznawstwa Polskiego zdecydowano „zmierzać w stronę przeciwdziałania kryzysowi wartości, odbudowania śląskiej tożsamości kulturalnej, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego w regionie, a także krajoznawczego przygotowywania społeczności regionu do życia w nowym ładzie Polski”.
Jakie to były zadania? Mówiły o tym cztery rozdziały Programu:
- Gromadzenie materiałów naukowych i popularno-naukowych dotyczących turystyki i krajoznawstwa
- Uzupełnianie bieżące zbiorów bibliotecznych i bibliografii
- Kontynuowanie zadań wynikających z Inwentaryzacji Krajoznawczej Regionu
- Kompletowanie dokumentacji z inwentaryzacji krajoznawczej
- Opracowanie materiałów krajoznawczych
- Współdziałanie z innymi organizacjami turystycznymi, Wydziałem Spraw Społecznych Urzędu Wojewódzkiego, Instytutem Śląskim, Wyższą Szkołą Pedagogiczną w Opolu w zakresie opracowywania i wydawania materiałów dotyczących walorów krajoznawczych regionu dla potrzeb kadry funkcyjne Towarzystwa
- Kontynuacja działań w zakresie opracowania bibliografii krajoznawczej regionu.
- Opiniowanie tras turystycznych dla potrzeb komisji turystyki kwalifikowanej i problemowych oddziałów i kół.
- Wspólnie z Centralnym Ośrodkiem Informacji turystycznej opracowywanie materiałów – folderów, map, wydawnictw turystycznych o regionie Śląska Opolskiego.
- Kontynuowanie wydawnictw o regionie w ramach biblioteczki krajoznawczej pracowni.
- Wznowienie druku Informacji Turystyczno-Krajoznawczych o regionie /dwumiesięcznik/ adresowanego swą treścią do członków Oddziałów i Kół PTTK woj. Opolskiego. – reaktywowanie Kolegium – Zespołu Redakcyjnego Informacji.
- Prowadzenie działalności wydawniczej w zakresie:
– druk kalendarza imprez turystycznych i informacji turystycznej na rok 1991
– opracowanie graficzne i wydawnictw związanych z dniami turystyki – 1991
– przygotowanie projektów i wydanie materiałów związanych z organizacją Śląskiego Sympozjum Krajoznawczego, Ogólnopolskiego Sympozjum Fotografii Krajoznawczej i Plenerów Fotografów Krajoznawców.
- Upowszechnianie wiedzy turystyczno – krajoznawczej
- Organizacja Śląskiego Sympozjum Krajoznawczego, Ogólnopolskiego Sympozjum Fotografii Krajoznawczej oraz Plenerów Fotografów Krajoznawców.
- Organizowanie odczytów, prelekcji, wystaw krajoznawczych.
- Rozpowszechnianie własnych materiałów krajoznawczych poprzez kolportaż ich do Towarzystw Regionalnych, bibliotek, uczelni, Towarzystw Kulturalnych, Instytutu Śląskiego.
- Współdziałanie z organizacjami społecznymi, instytucjami kulturalnymi, placówkami naukowo-badawczymi w zakresie organizacji wspólnych przedsięwzięć.
- Ścisła współpraca z prasą, radiem i telewizją w zakresie popularyzacji życia krajoznawczego regionu.
- Współdziałanie z innymi Regionalnymi Pracowniami Krajoznawczymi w zakresie realizacji i planowania wspólnych zadań.
- Działalność organizacyjna
- Kontynuacja działań zmierzających do popularyzowania zadań Regionalnej Pracowni Krajoznawczej w regionie.
- Poszerzenie bazy w zakresie środków technicznych niezbędnych do rejestracji informacji techniką video, komputerową itp.
- Kontynuacja zadań zmierzających w kierunku poprawy bazy lokalowej RPK dla powadzenia prac specjalistycznych aktywu skupionego w Klubach.
Opracował:
p.o. Kierownika RPK
Agnieszka Kotlarz
Opole, dnia 1991-01-30
Dzięki „Informatorowi i kalendarzowi imprez turystycznych na 1991 rok” wiemy, że Regionalna Pracownia Krajoznawcza PTTK w Opolu czynna była pięć dni w tygodniu: w poniedziałki i wtorki od 7:30 do 15:30, środy i czwartki od 11:00 do 19:00, a w piątki od 7:30 do 15:30.
1993 rok upłynął w atmosferze przygotowań do szkolenia kadry – Instruktorów Krajoznawstwa Regionu i Polski. Ramowy program szkolenia wypełniony był „po korek”: szereg wykładów, prezentacji kandydatów, wycieczkę z nauką metodyki poznawania najbliższej okolicy przez dzieci i młodzież, ćwiczenia z inwentaryzacji krajoznawczej. Ostatniego dnia odbyło się zaliczenie. W kursie udział wzięło czterdzieści osiem osób z różnych zakątków Śląska Opolskiego.
Prowadzona przez Agnieszkę Kotlarz RPK w Opolu współpracowała z piętnastoma instruktorami krajoznawstwa, Klubem Krajoznawczym, Komisjami Turystyki Kolarskiej, Motorowej, Ochrony przyrody czy Młodzieżową. Współorganizowano X i XI Sympozja Krajoznawcze.
Nadal wydawano kalendarz i informator turystyczny, udzielano porad zainteresowanym, udostępniano zbiory, sprzęt audiowizualny, szkolono Instruktorów Krajoznawstwa, organizowano imprezy turystyczne wspólnie z komisjami.
Niestety z niewiadomych względów w 1993 zaprzestano prowadzenie inwentaryzacji krajoznawczej. W Ankiecie z działalności za 1993 rok nie wykazano żadnego inwentaryzatora. Nie weryfikowano Odznaki Krajoznawczej PTTK oraz odznak krajoznawczych.
Podobnie sytuacja RPK w Opolu wyglądała w latach 1994-1997. Powódź tysiąclecia zahamowała działalność krajoznawczą w stolicy województwa. Zbiory biblioteczne, materiały z inwentaryzacji krajoznawczej regionu zostały utracone bezpowrotnie. Po otrząśnięciu się ze zniszczeń, rozpoczęto na nowo odtwarzanie zbiorów Pracowni. Z całego serca pragniemy podziękować wszystkim darczyńcom, którzy dołożyli swą cegiełkę i wsparci nas w tym ambitnym zadaniu.
Opracował:
Patryk Frydel
Regionalna Pracownia Krajoznawcza PTTK w Opolu